Πληροφορίες μαθήματος

Ακόμα κι αν στο θάνατο η ταυτότητα και η κοινωνική θέση μπορούν να υποστούν σημαντικές αλλαγές, από τη μελέτη των ταφικών εθίμων μπορούμε να κατανοήσουμε σε μεγάλο βαθμό την κοινωνική διαστρωμάτωση, την κατανομή του πλούτου και της ιδιοκτησίας, και τον βαθμό ευελιξίας ή διαίρεσης στην κατανομή της εξουσίας σε μια κοινότητα. Με τη μεγάλη περιφερειακή πολυμορφία και την ποικιλία των μορφών κοινότητας, και των δικτύων της, η αρχαία Ελλάδα προσφέρει ένα μοναδικό πλαίσιο για την εξερεύνηση, μέσα από τις ταφές, του πώς αναπτύσσονται οι κοινότητες. Στο σεμιναριακό αυτό μάθημα, θα εξεταστούν θεματικοί τρόποι ανάλυσης (π.χ. διαχρονικής, περιφερειακής, ενδο- ή δια-περιφερειακής, τοπικής, δομικής) των ταφικών συμφραζομένων κυρίως ελληνιστικών και ρωμαϊκών χρόνων, αναζητώντας πληροφορίες για τα άτομα, τις κοινωνικές ομάδες και τις κοινότητες. Θα συζητηθούν θέματα όπως: αν η τοποθέτηση των νεκρών στο τοπίο είναι ενδεικτική ζητημάτων εδαφικής κυριότητας, πώς ο κοινωνικός ρόλος συγκεκριμένων ομάδων ατόμων (π.χ. παιδιά, γυναίκες, ηλικιωμένοι, ελίτ ή μη ελίτ) μπορεί να ανακατασκευαστεί από τον τρόπο με τον οποίο οι ρόλοι αυτοί εκφράζονται από ή διαχειρίζονται μέσω των ταφικών συμφραζόμενων, ο αντίκτυπος που μεγάλα ιστορικά φαινόμενα (π.χ. πόλεμος, λοιμός, αστικοποίηση, συνοικισμός) μπορούν να έχουν στον τρόπο που άτομα ή συγκεκριμένες ομάδες ατόμων μεταχειρίζονται τους νεκρούς τους. Έμφαση θα δοθεί στον τρόπο κτέρισης και ειδικά στην κεραμική που μέσω της ποιότητάς της, της κατάστασης διατήρησής της, αλλά και της θέσεως εύρεσής της σε σχέση με τον τάφο ή τον ίδιο τον νεκρό, συνήθως αποτελεί τη μόνη μαρτυρία του ταφικού τελετουργικού που επιβιώνει ως τις μέρες μας.

 

Επιλεγμένη Βιβλιογραφία

 

Γενικά Εγχειρίδια

 

Chapman, R. – I. Kinnes – Kl. Randsborg, Kl. (επιμ.) The Archaeology of Death. Cambridge 1981.

Davies, D.J. 2002. Death, Ritual and Belief: the Rhetoric of Funerary Rites. London 2002.

Humphreys, S.C. – H. King (επιμ.) Mortality and Immortality: the Anthropology and Archaeology of Death. London 1981.

Huntington, P. – P. Metcalf. Celebrations of Death: the Anthropology of Mortuary Ritual (2^η έκδ.). Cambridge 1991.

Pearson, M.P. The Archaeology of Death and Burial. Stroud 1999.

van Gennep, A. The Rites of Passage (μτφ. M.B. Vizedom – G.L. Caffee). Chicago 1960.

 

Ειδικότερα για τον Θάνατο στον Ελλαδικό Χώρο

 

Alexiou, M. The Ritual Lament in Greek Tradition. London 1974.

Andronikos, M. Totenkult. Göttingen 1968.

Bourbou, Ch. «The imprint of emotions surrounding the death of children in antiquity». Στο: A. Chaniotis – P. Ducrey (επιμ.), Unveiling Emotions II. Stuttgart 2013.

Dimakis, N. – T.M.Dijkstra (eds). Mortuary Variability and Social Diversity in Ancient Greece. Oxford 2020.

Dimakis, N. Burial and Commemoration of Children in Hellenistic Greece. Στο: H. Frielinghaus – J. Stroszeck – P. Valavanis (επιμ.), Griechishe Nekropolen. Neue Forschugen und Funde (Beiträge zur Archäologie Griechenlands 5), 287-306. Möhnesee 2019.

Dimakis, N. «The Display of Individual Status in the Burials of Classical and Hellenistic Argos». Στο: H. Cavanagh – W.G. Cavanagh – J. Roy (επιμ.), Honouring the Dead in the Peloponnese, Proceedings of the International Conference held at Sparta in April 2009. CSPS Online Publication 2. Nottingham 2009 (http://www.nottingham.ac.uk/csps/open-source/hounouring-the-dead.aspx.)

Dimakis, N. «Ancient Greek Deathscapes». Journal of Eastern Mediterranean Archaeology and Heritage Studies 3: 27-41. 2015

Dimakis, N. Social Identity and Status in the Classical and Hellenistic Northern Peloponnese: The Evidence From Burials. Oxford 2016.

Dimakis, N. Women’s share in status display: some observations on female burials». Στο: R. Berg, (επιμ.) The Material Sides of Marriage, 87-92. Acta Instituti Romani Finlandiae 43. Rome 2016.

Garland, R. The Greek Way of Death. Ithaca 1985.

Houby-Nielsen, S. «Child burials in Athens». Στο: J. Sofaer Derevenski (επιμ.), Children and Material Culture, 151-66. London 2000.

Houby-Nielsen, S. Grave gifts, women, and conventional values. Στο: P. Bilde– T. Engberg-Pedersen – L. Hannestad – J. Zahle (επιμ.), Conventional Values of the Hellenistic Greeks, 220-62. Aarhus 1997.

Johnston, S. Restless Dead: Encounters Between the Living and the Dead in Ancient Greece. Los Angeles 1999.

Kurtz, D.C. – J. Boardman. Greek Burial Customs. London 1971.

Morris, I. Burial and Ancient Society. The Rise of the Greek City-State. Cambridge1987.

Morris, I. Death-Ritual and Social Structure in Classical Antiquity. Cambridge 1992.

Rohde, E. 1925. Psyche: The Cult of Souls and Belief in Immortality Among the Greeks. London 1925.

Seremetakis, N. 1991. The Last Word. Women, Death, and Divination in Inner Mani. Chicago 1991.

Sourvinou-Inwood, C. 1995. “Reading” Greek Death: to the End of the Classical Period. Oxford 1995.

Toynbee, J.M.C. Death and Burial in the Roman World. New York 1971.

Χριστοπούλου, Β. – Ν. Δημάκης – Κ. Ξανθόπουλος. Ένας Μνημειακός Τάφος των Αυτοκρατορικών Χρόνων στο Ψαλίδι της Πόλης Κω: αρχιτεκτονική μορφή, χρήση και έθιμα ταφής. Στο: V. Di Napoli – F. Camia – V. Evangelidis – D. Grigoropoulos – D. Rogers – S. Vlizos (επιμ.) What’s New in Roman Greece? Recent Work on the Greek Mainland and the Islands in the Roman Period (Μελετήματα 80), 537-553. Αθήνα 2018.